Rótfesting sjálfbærni í skólanum

Heildarskólanálgun á sjálfbærni felur í sér að samþætta nám í umhverfislegri sjálfbærni þvert á stofnunina. Samkvæmt grein framkvæmdastjórnarinnar A whole-school approach to learning for environmental sustainability getur þessi tegund nálgunar hjálpað nemendum að móta sjálfbært hugarfar. Þetta þýðir að með því að festa í sessi sjálfbærni í stjórnunarháttum, kennslu- og námsumgjörðum og háskóla- og aðstöðustjórnun geta skólar veitt nemendum traust tækifæri til að lifa það sem þeir læra.  

Heildarskólanálgun á sjálfbærni. Mynd: UNESCO, 2016

Nokkur nýleg Erasmus+ verkefni sýna hvernig heildarskólanálgun lítur út í praxís. Í báðum verkefnunum Ecological, what else? og ECORoad bættu þátttakendur vistfræðilega staðla og venjur með því að þróa menningu skóla sinna með vinnustofum og starfsmanna- og nemendaskiptum.

Hins vegar er ekki auðvelt að skapa rými og tækifæri fyrir nám fyrir sjálfbærni. Til að koma af stað breytingum í skólum þarf að hafa nokkra lykilþætti í huga, sér í lagi:

1. að móta inngilda heildarskólaáætlunn með því að virkja alla leikmenn – nemendur, starfsfólk, foreldra, samstarfsaðila og hagsmunaaðila í samfélaginu,
2. að leggja drög að framtíðarmiðuðu sjónarhorni til að auka áhrif áætlunarinnar og þátttökuvilja nemenda,
3. að breyta frá áherslu á umhverfisfræðslu yfir í nám fyrir sjálfbærni, þar sem hið síðarnefnda lítur á nemendur sem virka fulltrúa breytingar.

Þátttökuaðild nemenda í heildarskólanálgun á sjálfbærni

Heildarskólanálgun á sjálfbærni ætti einnig að skoða sköpun tækifæra fyrir þátttöku nemenda í raunverulegum aðstæðum. Matur er eitt lykilsvæði þar sem skólar geta á áhrifaríkan hátt umbreytt því hvernig þeir starfa og innleitt sjálfbærar lausnir á öllum sviðum.

Heildarskólanálgun á sjálfbærni: matur (Tilbury, 2019). Source: Input paper: A whole-school approach to learning for environmental sustainability

Sem dæmi má nefna að þegar nemendur rækta eigin mat í skólagörðum geta skólar skapað vitundarvakningu með því að merkja matarvalkosti á matseðli mötuneytis og upplýsa nemendur um hvaða umhverfisáhrif val þeirra hefur. Til þess að bjóða upp á vörur sem eru alltaf á uppskerutíma geta skólastjórnendur tekið höndum saman við birgja og mötuneytisstarfsfólk til að kaupa mat úr næsta nágrenni og minnka þannig kolefnisfótspor þeirra.

Hægt er að gefa afganginn til hjálparþurfa einstaklinga með aðstoð nálægra góðgerðasamtaka. Kennarar geta lagt áherslu á matartengd sjálfbærnimálefni í námskránni og nemendur geta rætt málefnin heima fyrir. Hægt væri að setja staðbundin frjáls félagasamtök inn í myndina til að hefja umhverfislega sjálfbær verkefni, eins og að búa til býflugnahótel til að styðja við býflugnastofna.

Hugmyndir til að innleiða sjálfbærni í skólastofuna

Hér að neðan má finna nokkur gagnleg úrræði með hagnýtum ráðum og verkfærum til að kenna sjálfbærni.

Þessi kennsluverkefni innihalda verkefnaáætlanir sem fjalla um loftslagsvána og kennsluráðgjöf um loftslagsbreytingar og sjálfbærni í kennslustofunni.

Í grein sinni Makers of the future: creating sustainability together fjallar Maija Aksela, prófessor við háskólann í Helsinki, um nokkrar árangursríkar aðgerðir sem miða að því að efla unga borgara í flóknum umhverfisáskorunum.

Dr Pramod Kumar Sharma undirstrikar hvernig við ættum að einblína á aðgerðir frekar en vitundarvakningu í gegnum Eco-Schools áætlunina. Í þessu netnámskeiði um umhverfislæsi leggur hann einnig til vegvísi til að meta framfarir nemenda, ásamt gagnlegum verkfærum til að gera nám skilvirkara.

Fleiri dæmi um hvernig kennarar og skólar hafa nálgast sjálfbærni má finna í þessari grein um vistvæna skóla fyrir bjartari framtíð.