Okul kütüphaneleri, örgün sınıf öğretiminden ayrı bir şekilde öz yönetimli öğrenmeyi destekleyebilir. Öğrenme kaynakları ve çalışma alanı sağlayarak bilgi ve beceri edinmeye yönelik alternatif bir yol sunar. Okul kütüphaneleri aynı zamanda öğrencilerin dersleri takip edebilecekleri, keyif için kitap okuyabilecekleri ve bazen nitelikli personelin yardımıyla araştırma yapabilecekleri bir yer de olabilir.

Okuryazarlık, kavramları hem sözlü hem de yazılı biçimde anlama, ifade etme ve yorumlama becerisidir. Başkalarıyla uygun ve yaratıcı bir şekilde etkili iletişim kurma ve bağlantı kurma becerisi anlamına gelir (Council Recommendation on key competences for lifelong learning, 2018).

Okul kütüphaneniz, okuma becerilerinin geliştirilmesine ve öğrencilere kitap okuma sevgisinin kazandırılmasına nasıl katkıda bulunmaktadır? Kütüphanenizde öğretmenlerin ve öğrencilerin ihtiyaçlarını yansıtmak üzere ne tür değişiklikler yapılmıştır?

Bu anket okul kütüphaneleri ve okuryazarlığa ilişkin görüşleri değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. 1 Eylül ile 1 Kasım 2022 tarihleri arasında açık kalan anket, %69’u öğretmen ve okul yöneticisi, %16’sı ise kütüphane sorumluları gibi okul içi destek personeli olmak üzere 25 ülkeden toplam 129 katılımcı ile gerçekleştirilmiştir.

Sonuçlar (N = 129)

1 - Lütfen okulunuz veya bildiğiniz bir okul için geçerli olan tüm şıkları işaretleyin

Katılımcıların %95'i okullarında bir kütüphane olduğunu ve yarısından fazlası ise (%55) okul kütüphanelerine senede en az bir kez yeni kitaplar alındığını belirtmiştir.   Ayrıca, katılımcıların %53'ü bir okul kütüphanecilerinin olduğunu ve okullarının yerel halk kütüphanesi ile iş birliği yürüttüğünü belirtmiştir.

Okul kütüphanesinin kullanımıyla ilgili olarak, katılımcıların yaklaşık %46'sı çoğu öğrencinin kütüphaneyi düzenli olarak kullandığını belirtirken, katılımcıların %27'si öğretmenlerin kütüphaneyi en azından her hafta kullandığını belirtmiştir. Katılımcıların yaklaşık %22'si okulun kütüphane hizmetlerinin son birkaç yılda azaldığını ve katılımcıların sadece %5'i okul kütüphanesinin şu anda kitaplardan çok dijital içeriğe odaklandığını belirtmiştir.

1. Okulda bir kütüphane bulunmaktadır.
2. Okul, yerel halk kütüphanesi ile iş birliği yapmaktadır.
3. Okuldaki kütüphane hizmetleri son birkaç yılda azalmıştır.
4. Okul kütüphanesinde artık kitaplardan çok dijital içeriğe odaklanılmaktadır.
5. Okulda, sadece kütüphaneden sorumlu olan bir kütüphaneci bulunmaktadır.
6. Öğrencilerin çoğu, okul kütüphanesini düzenli olarak kullanmaktadır.
7. Öğretmenler, çalışmaları için haftada en az bir kez kütüphaneyi kullanmaktadır.
8. Okul kütüphanesi için yılda en az bir kez yeni kitaplar satın alınmaktadır.

2 - Sizce okul kütüphanelerinin temel işlevleri nelerdir?

Katılımcılara göre, okul kütüphanelerinin üç temel işlevi keyif için okumayı teşvik etmek (%67), öğrencilerin eleştirel bilgi kullanıcıları olmalarına yardımcı olmak (%59) ve okuryazarlık ve başarı düzeylerini yükseltmektir (%46).

Daha az değinilen işlevler arasında okul sonrası etkinlikler yoluyla yaygın öğrenmenin teşvik edilmesi (%24), internet ve çevrimiçi kaynaklara erişim sağlanması (%22), sessiz bir çalışma alanı sağlanması ve öğretmenlere öğretim kaynakları/materyalleri temin edilmesi (her ikisi de %17) yer almaktadır.

Yetkili kütüphane personelinin öğrencilere çalışmalarında rehberlik etmesi (%15), basılı kitap ve öğrenme materyalleri (%14), okul personeli, öğrenciler ve ebeveynler için bir buluşma noktası sağlaması (%10) seçeneklerinde daha düşük oranlar gözlemlenmiştir.

1. Basılı kitap ve basılı öğrenme materyalleri sağlamak
2. Okuryazarlık ve başarı seviyelerini yükseltmek
3. Sessiz bir çalışma alanı sağlamak
4. Öğrencilere çalışmalarında yardımcı olmak için yetkiliokul kütüphanesi personelinden rehberlik sağlamak
5. İnternete, e-kitaplara, dijital araçlara ve çevrimiçi kaynaklara erişim sağlamak
6. Öğretmenlere öğretim kaynakları ve materyalleri sağlamak
7. Okul personeli, öğrenciler ve ebeveynler için bir buluşma noktası olmak
8. Öğrencilerin eleştirel bilgi kullanıcıları olmalarına yardımcı olmak
9. Okuma kulüpleri gibi okul sonrası etkinlikler düzenleyerek yaygın öğrenmeyi teşvik etmek
10. Keyif için kitap okumayı teşvik etmek

3 - Aşağıdaki stratejileri okuryazarlığı geliştirmek için ne ölçüde etkili buluyorsunuz?

Anket katılımcılarına göre, öğrencilerin okuryazarlığını geliştirmek için en etkili stratejiler, öğrencileri kütüphanede kendi seçtikleri kitapları okumaya teşvik etmek (%94'ü bunu çok etkili veya etkili olarak değerlendirmiştir) ve kitapları hakkında konuşmak üzere yerel yazar ve şairleri davet etmek gibi okumayla ilgili düzenli etkinlikler düzenlemektir (%91).

Etkili veya çok etkili olarak kabul edilen diğer üç strateji arasında okulda bir kitap kulübü kurmak (%87), okul kütüphanesi ile yerel halk kütüphanesi arasında daha yakın ilişkiler geliştirmek (%78), öğrencilerin kitap okuma süreçlerine ebeveynleri de dahil etmek (%78) ve sesli okuma programlarını teşvik etmek (%78) yer almaktadır.

Katılımcıların çoğunun daha az rağbet ettiği ancak yine de etkili bulduğu stratejiler arasında keyif için okumaya yönelik teşvik ve ödüller sunmak (%74) ve kütüphanede bağımsız okuma için belirli bir süre ayırmak (%68) yer almaktadır.

1. Öğrencileri kütüphanede kendi seçtikleri kitapları okumaya teşvik etmek
2. Keyif için bağımsız okuma yapmak amacıyla kütüphanede belirli bir zaman belirlemek
3. Keyif için okumaya yönelik teşvikler ve ödüller sağlamak (ör. kitap kuponları, ücretsiz kitaplar, kitap ödülleri, özel günler ve etkinlikler)
4. Öğrencilerin kitap okuma süreçlerine ebeveynleri de dahil etmek (ör. evde kitap okumak, çocuklar ve ebeveynlerin birbirlerine kitap okumaları)
5. Okul kütüphanesi ile yerel halk kütüphanesi arasında daha yakın ilişkiler geliştirmek
6. Yerel yazarları ve şairleri kitapları hakkında konuşmaya davet etmek gibi düzenli okuma etkinlikleri düzenlemek
7. Okulda kitap kulübü kurmak
8. Sesli okuma programlarını teşvik etmek

4 - Gelecekte görmeyi beklediğiniz üç senaryo seçin

Okul kütüphanelerine ilişkin geleceğe dönük senaryolar sorulduğunda katılımcıların çoğu (%58) kütüphanelerin öz yönetimli öğrenmeyi, farklılaştırmayı ve proje tabanlı öğrenmeyi destekleyen öğrenme alanları veya kaynak merkezleri haline geleceğini düşünmektedir (%56). Katılımcıların neredeyse yarısı okul kütüphanelerini sanal öğrenme alanları olarak görmekte (%46) ve kütüphaneciler ile sınıf öğretmenleri arasında iş birliğini teşvik ettiğini düşünmektedir (%44). Okul kütüphanelerinin yerini başka alanların aldığı (%13), öğrencilerin kütüphane hakkında bilgi edinmek için sosyal medyayı daha fazla kullandığı (%12) veya daha az basılı kitabın olduğu (%11) senaryolara çok az destek verilmiştir.

1. Kütüphaneciler ve sınıf öğretmenleri arasında daha fazla iş birliği (ör. birlikte öğretim)
2. Daha fazla sayıda okulun kendi kütüphanesine sahip olması
3. Dijital öğrenme koordinatörleri ve okul kütüphanecileri arasında daha yakın iş birliği
4. Öz yönetimli öğrenmeyi, farklılaştırmayı ve proje tabanlı öğrenmeyi destekleyen kütüphane
5. Öncelikle öğrenme alanları veya kaynak merkezleri olarak işlev gören kütüphaneler (birçok kaynaktan biri olarak kitapların dijital, işitsel ve diğer kaynaklarla aynı seviyede olması
6. Okul kütüphanelerinin yerini daha fazla derslik veya laboratuvar gibi diğer alanların alması
7. Kütüphanede daha az basılı kitap
8. Herkesin, her zaman, her yerde ve her cihazdan erişebildiği sanal bir öğrenme alanı olarak kütüphaneler
9. Öğrencilerin kütüphanedeki öğrenme alanları ve aradıkları kitapların bulunabilirliği ile ilgili bilgilere erişmek için sosyal medyayı daha fazla kullanması

Sonuç

Anket, her ne kadar bu serideki diğer anketlere kıyasla nispeten düşük bir yanıt oranına sahip olsa da, katılımcıların çoğunun kütüphanesi ve özel bir okul kütüphanecisi olan bir okulda çalıştığını ve kütüphanenin en az yılda bir kez güncellendiğini ortaya koymaktadır. Katılımcıların çoğunluğu okul kütüphanelerinin keyif için okumayı teşvik etmesi, öğrencilerin bilgi okuryazarı olmalarına yardımcı olması ve öğrencilerin okuryazarlık ve başarı seviyelerini yükseltmesi gerektiğini düşünmektedir. Katılımcılar bunların yapılabilmesi için en etkili stratejilerin öğrencileri kütüphanede kendi seçtikleri kitapları okumaya teşvik etmek, okumayla ilgili düzenli etkinlikler düzenlemek, bir kitap kulübü kurmak, halk kütüphaneleriyle daha yakın ilişkiler geliştirmek ve öğrencilerin ebeveynlerini de sürece dahil etmek olduğunu düşünmektedir. Son olarak, katılımcılar gelecekteki okul kütüphanelerini öz yönetimli öğrenmeyi, farklılaştırmayı ve proje tabanlı öğrenmeyi destekleyen, ancak basılı kitap kullanımını da sürdüren öğrenme alanları veya kaynak merkezleri şeklinde tasavvur etmektedir.

Aşağıdakilerden hangisi görevinizi en iyi şekilde tanımlar?

1. Öğretmen – erken çocukluk eğitimi ve bakımı
2. Öğretmen – ilköğretim
3. Öğretmen – orta öğretim
4. Öğretmen – mesleki eğitim
5. Okul müdürü
6. Ulusal, bölgesel veya yerel otorite
7. Öğretmen eğitimcisi
8. Eğitsel politika yapıcısı
9. Ebeveyn
10. Okul içi destek personeli (örn. okul kütüphanecisi, kariyer danışmanı)
11. Dış pratisyen (okulları ziyaret eden)
12. Diğer eğitim uzmanı/paydaş