Çocuklarda ‘üstün yeteneklilik’ tanımı, kasıtlı olarak geliştirilebilecek doğal bir yetenek, yaratıcılık veya zeka olan potansiyel kavramını içermektedir. Üstün yetenekli olarak tanımlanan öğrencilerin kaçınılmaz olarak eğitim başarısı elde edeceği yönündeki yaygın varsayıma rağmen, üstün yetenekli öğrencilere, gerçek dünyadaki uygulamalarda özel eğitim ihtiyaçlarını karşılayamadıkları takdirde sınıflarda yetersiz hizmet almış olabilirler (hatta eğitim sistemini tamamen bırakabilirler).

Müfredatın yatay ve dikey olarak genişletilmesi

Üstün zekalı ve yetenekli öğrenciler için eğitim programlarının rolü, yeteneklerini kendi yararları için tam olarak geliştirmelerine ve bir bütün olarak topluma fayda sağlamalarına yardımcı olur. Üstün yetenekli eğitiminde kullanılan genel olarak iki strateji vardır:

• Zenginleştirme: yatay
  • Ana akım müfredata ek olarak etkinlikler
  • Belirli yeteneklere ve ihtiyaçlara göre uyarlanmıştır
  • Yetenek gruplandırması, benzer beceri ve yeteneklere sahip öğrencileri bir araya getirir

• Hızlandırma: dikey
  • İleri seviye içerik veya becerilerin erken tanıtılması
  • Eğitim hızında artış (sınıf atlama, konuya özgü ilerleme)

Avrupa genelinde zenginleştirme ve hızlandırma stratejilerinin uygulanma şekli ülkeden ülkeye değişmektedir. Aşağıdaki tabloda zenginleştirme ve hızlandırmanın temel avantaj ve dezavantajları gösterilmektedir.

Kaynak: OECD, 2020

Farklılaştırma stratejileri

Ana akım öğretim, bireysel ihtiyaçları karşılamak ve bireysel zorlu görevler yaratmak için değiştirilebilir. Esnek gruplama ve sürekli değerlendirme, farklılaştırmayı en başarılı öğretim stratejilerinden biri haline getirebilir.

Farklılaştırma türleri:

• İçerik (Bloom Taksonomisine göre): Hatırlama, kavramsal anlama, uygulama, analiz etme, değerlendirme ve yaratma ile ilgili etkinliklerdir
• Süreç: Her öğrencinin bireysel ihtiyaçlarına ve tercih ettiği öğrenme ortamına dayalı destek: işitsel, görsel, sözlü ve kinestetik
• Ürün: Öğrenciler içerik ustalıklarını göstermek için bir ürün oluştururlar: raporlar, projeler, testler vb
• Öğrenme ortamı: Farklılaştırılmış bir sınıf düzeni çok önemlidir

Farklılaştırma teknikleri:

• Katmanlı ödevler: farklı zorluk seviyeleri
• Sürekli değerlendirme: ihtiyaçların ve güçlü yönlerin sürekli değerlendirilmesi
• Özerk ödevler: kendi ilerlemelerinden kendileri sorumlu olacaktır
• Proje tabanlı öğrenme: bir öğrencinin ilgi alanlarıyla ilgilidir

Zenginleştirme ve işbirliğine dayalı öğrenme

İşbirliğine dayalı öğrenme yaklaşımı, öğrencilerin, herkesin öğrenime katılmasını ve dahil olduğunu hissetmesini sağlamak için yeterince küçük çiftler veya gruplar halinde etkinlikler veya öğrenim görevleri üzerinde birlikte çalışmasını içermektedir.

• En büyük öğrenim kazanımlarını elde etmek için iyi tasarlanmış görevlere sahip yapılandırılmış yaklaşımları kullanın
• Öğrenci katılımını artırmak için öğrenci girdilerini müfredatı uyarlama sürecine dahil edin.
• Öğrenci ilgi alanları hakkında bilgi edinin ve bunları müfredata entegre edin
• Öğrencilere materyali nasıl öğrenebilecekleri ve materyale nasıl hakim olabilecekleri konusunda seçenekler sunun
• Öğrencileri benzer entelektüel dürtülere ve arayışlara sahip akranlarla işbirliği yapmaya teşvik edin.
• Öğrencinin beceri aralığının biraz üzerinde bir eğitim verin; yetenekli öğrencilerin en zorlu materyallerle meşgul olma olasılığı daha yüksektir
• Karmaşık bir konuyu tanıtırken, zor olmaktan ziyade ilginç ve ilgi çekici olarak sunun

Sosyal ve duygusal destek

Üstün yetenekli çocuklar entelektüel yeteneklerine rağmen genellikle sosyal etkileşimler ve duygusal düzen konusunda zorlanmaktadır; buna bilişsel, fiziksel ve sosyal becerilerin farklı oranlarda geliştiği  asenkron gelişim denir.

Üstün yetenekli öğrencilerin sosyal, duygusal ve entelektüel ihtiyaçlarını desteklemek önemlidir :

• Öğrencileri, performanslarını başkalarıyla bağlantılı olarak değil, ilgi alanları ve hedefleri bağlamında düşünmeye teşvik edin
• Öğrenciler motivasyon konusunda zorlanıyorsa, öğrencilerin okul ödevlerini fazla çaba harcamadan tamamlayabilmeye alışkın olmaları durumunda başarısızlığın bir sorun olabileceğini unutmayın
• Motivasyonu ve çalışmanın değerini vurgulayın; zeka, anlama açısından değerlidir, ancak başarı için zorunlu değildir
• Diğer profesyonellere danışarak DEHB (Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu) ve OSB (Otizm Spektrum Bozukluğu) gibi komorbiditeleri hesaba katmak için Üstün Yeteneklilik/Asperger Sendromu Kontrol Listesi (GADC) gibi tanı araçlarını kullanın

Ölçme ve Değerlendirme

Üstün yetenekli öğrenciler için eğitimin önemli bir parçası, üstün yetenekli öğrencileri izlemek ve başarılarının potansiyellerine ayak uydurmasını sağlamaktır. Bu, öğrencilerin eğitim yolculukları boyunca kaydettikleri ilerlemeyi değerlendirerek en etkili şekilde yapılır.

• Üstün yetenekli öğrencilerin ilerlemelerini okul yönetimi ve özel eğitim uzmanları ile işbirliği içinde değerlendirmek için tüm okulu kapsayan bir yaklaşım benimseyin
• Tüm okul yaklaşımı benimsenmediğinde öğrencileriniz için kendi değerlendirme sistemlerinizi kullanın
• Güçlü ve ihtiyaç alanlarını tanımlamaya yardımcı olmak için tanımlama araçlarını kullanın
• Teşhis araçlarının türleri şunları içermektedir:
  • Tanısal değerlendirme: öğretim stratejilerini, materyallerini ve hedeflerini belirler
  • Bilişsel değerlendirme: Standart zeka ve yetenek testlerini tamamlar,
  • Süreç değerlendirme: devam eden geri bildirim ve rehberliği toparlar
  • Norm referanslı gözlem ölçekleri: üstün yetenekli öğrencilerin sonuçlarını ana akım öğrencilerin temsili bir örneğinin sonuçlarıyla karşılaştırır
  • Performans gözlem ölçekleri: belirli yetenek alanlarını değerlendirir