Avrupa'daki geçmiş savaşlardan tarih öğretimi hakkında çıkarılan dersler
1954 yılında, İkinci Dünya Savaşı'nın artçı sarsıntıları sırasında, Yaklaşık üç çeyrek yüzyıl sonra, tarih öğretimi, ulusal müfredatlarında büyük ölçüde ‘ulusal acıların ve gururun vurgulandığı, diğerlerine verilen zararın yumuşatıldığı veya hiç bahsedilmediği gurur ve acı yansımaları’ sunulan eğitimciler için bir zorluk olmaya devam etmektedir (van der Leeuw). Aynı zamanda, tarih öğretimi konusunun ilerleme kaydetmesi, çeşitliliği ve demokratik toplumları teşvik etmesi için nasıl bir evrim geçirmesi gerektiğine dair artan bir anlayış söz konusudur.
Bu bağlamdaki bazı önemli nosyonlar; tarihsel empatiyi, çok yönlülüğü, çoğul kimlikleri ve birlikte geliştirmeyi içermektedir.
1. Tarihsel empati
İsim yanıltıcı görünse de, tarihsel empati analitik bir eylem kadar duygusal değildir. 'Kişinin kendisine ait olmayan ve kesinlikle katılmayabileceği tüm fikir yapılarını aklında tutması' anlamına gelir (Ashby ve Lee). Bu bağlamda, öğrencilerin sorgulama, sağduyu ve rekabet bilinci geliştirmelerine yardımcı olur.
Pratik bir örnek için, Endacott’un 2014 tarihli araştırmasına bakabiliriz. Bu araştırmada, 1945 yılında Harry Truman'ın atom bombasını konuşlandırması hakkında öğrencilere bilgi verilmektedir. Öğrencilere birinci şahıs ağzından anlatımlar ve diğer materyaller sunulduktan sonra, şu gibi sorular sorulmuştur: O zamanlar herkes bunlara inanıyor muydu, yoksa farklı düşünen insanlar ve gruplar var mıydı? ve Bu kaynak size tarihi şahsiyetin ilkeleri, inançları, değerleri veya tutumları hakkında bilgi veriyor mu? Çalışma ilerledikçe, öğrenciler Truman'ın seçimleri konusunda daha analitik düşünür hale geldiler.
2. Çok yönlülük
Çok yönlülük, tek bir tarihsel gerçeği bulmayı değil, geçmişle ilgili olarak farklı kaynaklar tarafından sağlanan birkaç olası bakış açısını ve yorumu bulmayı beklememiz gerektiği fikridir. Elbette, öğrencilerin doğruluk kontrolü (bilginin teyit edilmesi) ve yanlış bilgileri çürütme teknikleri uygulayarak tüm bu bakış açılarının ve yorumların eşit derecede geçerli olmadığı veya her şeyin göründüğü gibi kabul edilmemesi gerektiği konusunda bilinçlendirilmeleri gerekir.
Avrupa Konseyi'nin Kıbrıs'taki ikili tarih eğitimi projesi, öğrencilerden hipotetik (varsayımsal) bir film için arka plan araştırması yapmalarının istendiği ilgili bir aktivite ortaya koymaktadır. Adımlardan birinde, 1571 İnebahtı Savaşı'nı nasıl sunacaklarına karar vermeleri ve perspektife bağlı olarak anlatının nasıl değişebileceğini görmeleri gerekmektedir: Örneğin, İspanya'daki kraliyet mahkemesinin veya Padişahın danışmanının gözünden.
3. Kimlikler
Ulusal kimlikleri ve AB kimliklerini aynı anda geliştirmek için tarih eğitimini kullanmak zor olabilir. Ancak, insanların birden fazla, bir arada var olan kimliğe sahip olduklarına dair artan bir farkındalık vardır.
Bunun kökeni kültürel 'melezliğe' veya kültür 'karmaşıklığına' kadar gidebilir (Stockhammer). Kültürlerin farklı yönleri, süregelen sosyal değişimler, hareket ve etkinlikler ile doğal afetler, sömürgeleştirme, istila ve teknolojik veya askeri gelişmeler gibi daha büyük değişiklikler nedeniyle birleşebilir veya iç içe geçebilir.
Öğrencilerle çoğul ‘kimlikleri’ kullanmak, bu anlayışı geliştirmeye yardımcı olabilir.
4. Anlamı birlikte geliştirme
Tarihin yapılandırmacı doğası, insanların anlamı birlikte geliştirmesini mümkün kılar. Bazı iyi uygulamalar şunları içerir:
- Karşılaştırmalı veya ortak tarih kitabı yazımı, örneğin Delouche tarafından yazılan The History of Europe (Avrupa Tarihi) veya Georg-Eckert-Institut für Schulbuchforschung tarafından İkinci Dünya Savaşı ile ilgili olarak Almanya-Polonya ve Almanya-Çekya’daki tarih kitapları için ortak komisyonlar, ya da Ukrayna'nın diğer ülkelerin tarih ders kitaplarına dahil edilmesine ilişkin bu proje;
- Ortak kültürün belli yönlerine önem verilmesi, örneğin Kuzey İrlanda'daki okullarda, Unionist (İrlanda/Kuzey İrlanda ile Büyük Britanya birliğini destekleyenler) ve Milliyetçi topluluklar tarafından paylaşılan müzik, sembol ve simgelere vurgu yapılmaktadır;
- Öğrenciler arasında diyalog, öğretmenlerin katıldığı anketlerin sonuçlarına göre çekişmeli konuları tartışmanın en iyi yoludur (Contested Histories in Public Spaces);
- Ortaklık çalışmaları, yani müzelerle veya anlatacak hikayeleri olabilecek güncel tanıklarla, ailelerle, topluluk figürleriyle veya gençlik liderleriyle çalışan öğretmenler.
Birlikte geliştirme, öğretmenlerin ebeveynlerin katılımlarını sağlamalarına, sınırları zorlamalarına ve aksi takdirde kaçınabilecekleri daha tartışmalı konulara değinmelerine de yardımcı olabilir.
Bu öğretici kaynağın dayanakları şunlardır:
- Developing a culture of co-operation when teaching and learning history (Tarih öğretimi ve öğrenimi yoluyla bir işbirliği kültürü geliştirmek (Avrupa Konseyi, 2016)
- Shared histories for a Europe without dividing lines (Ayıran Sınırlar olmadan Avrupa için paylaşılan tarihler) (Avrupa Konseyi 2016)
- Building bridges through inclusive and cross-border history education (Kapsayıcı ve sınır ötesi tarih eğitimi yoluyla köprüler kurmak ) (Avrupa Komisyonu, 2020)
Ek kaynaklar:
https://www.schooleducationgateway.eu/en/pub/resources/publications/inclusion-of-young-refugees-.htm
https://www.coe.int/en/web/reference-framework-of-competences-for-democratic-culture/home